zaterdag 17 september 2016

Voorbij trots of schaamte

Ze is al op leeftijd. Om precies te zijn 93 jaar. Dit jaar heeft ze besloten om te gaan verhuizen. Ze gaat naar een appartement op de begane grond van een woon centrum. Waar ze voor zichzelf blijft zorgen.

Wat opvalt als je met haar in gesprek gaat, is dat ze precies weet wat ze wil, helder van geest is, rechtop loopt achter de rollator. Haar houding vertelt een hoop: Fier, trots op haar hoge leeftijd, en dat wil ze dan ook graag aan anderen laten weten. Het is natuurlijk prachtig als mensen je jonger schatten. Het is natuurlijk mooi als je kunt zeggen dat je nog op jezelf woont en je eigen eten maakt. Ze is er heel terecht "trots"op.

Maar er zit ook een andere kant aan trots. Want je kunt ook aan je trots "gehecht" zijn. Je kunt die trots dan moeilijk laten varen als de omstandigheden veranderen. Dan kun je ook "te" trots zijn. Te trots om een rollator te pakken of te trots om werk uit handen te geven of hulp te vragen.
Eigenwijze mensen zijn daarom vaak ook mensen die veel trots hebben. Eenmaal hebben ze die trots echt verdiend en ze zijn erom gewaardeerd. De angst om die waardering te verliezen maakt vaak, dat ze vasthouden aan deze trots. Eigenwijsheid komt vaak voort uit ontkenning.

*Ze kan nu met trots vertellen dat ze een van de mooiste plekjes krijgt in het wooncentrum. Een kleine woning aan de achterkant, zonder beneden of bovenburen. Eigen keuken en wasmachine, dus nee...nog geen bejaardentehuis.

Bij mijn moeder, die 83 is, zie ik dat er ook schaamte bijkomt op het moment dat ze geconfronteerd met zaken die niet meer zoals vroeger gaan. Geen eigenwijsheid, maar meer een neiging de zaken weer goed of mooi te praten. Er worden bij schaamte niet gelijk zaken ontkend (zoals bij eigenwijsheid) maar een verklaring gegeven. Alsof oudere mensen nog steeds verantwoordelijkheid zouden moeten afdragen voor hun gedrag, wanneer het niet meer als vroeger gaat. Het duurde even voordat ze in het Drents Museum aan mij vroeg of er ook rolstoelen waren en of ik haar wilde rondrijden. Teveel en te lang staan lukte haar niet en ze verontschuldigde zich..

"Weet je mam", zei ik, "Dat ik gewoon trots op je ben?" Ze kon zich niet voorstellen dat ik trots op haar was, omdat ze dat op dat moment niet op zichzelf was. Maar ik vertelde haar dat er moed voor nodig is om dat te vragen. Ze wilde heel graag bij elke vitrine lezen wat er geschreven stond en dat verlangen was sterker dan haar "schaamte" voor een rolstoel. Die fase van schaamte is ze inmiddels allang voorbij! Op het strand, in het ziekenhuis, het is nu oké als we de rolstoel erbij halen. Dan kom je tenminste nog eens ergens.

*Mijn moeder kan dus nu met trots vertellen dat ze een strandwandeling heeft gemaakt. Terwijl veel van haar leeftijdgenoten  zich erbij neerleggen dat ze niet meer naar het strand kunnen..

Wat gebeurt er als je iemand zijn/haar trots afpakt? Dit leidt vaak tot een conflict. Want de persoon zelf wordt ermee geconfronteerd dat iets wat eerst fijn was, nu een andere lading heeft. Dat kan als een falen worden gevoeld. De persoon gaat van zich afbijten en zich verdedigen...wat eigenlijk helemaal niet nodig is. In werkelijkheid is het een conflict dat je met jezelf hebt. Je bent niet meer zo trots op jezelf als je zou willen. En als dat dan ook nog "zichtbaar" is voor anderen,  komt daar schaamte bij en misschien onderhuids een schuldgevoel... Het zorgt voor negatieve energie. en dat is nou juist wat een oudere niet kan gebruiken.

Trots is prachtig! Te veel trots kan leiden naar frustratie, eigenwijsheid, onmacht en schaamte. Het is mooi als we jonge kinderen regelmatig vragen waar ze zelf trots op zijn. Ze weten dat vaak heel goed te verwoorden,  maar krijgen er vaak geen gelegenheid toe. Van trots groei je! In je privéleven maar ook zakelijk. Sta eens stil bij wat je hebt bereikt en hoever je bent gekomen. Wees er blij mee. Het brengt je energie omhoog. Je trekt er andere mensen mee aan die het ook zien en het bevestigen, en die op hun beurt trots op jou zijn.
Ik ben trots op  mijn moeder en op mijn schoonmoeder, die allebei voelen dat waar ze vroeger trots op waren, nu verandert. Maar ook zij gaan door in hun persoonlijke groei door te leren dat 'trots" een tijdelijke emotie is, die je ook weer los mag laten.

Ouder worden of slechts een kind zijn: het is geen schande of iets om je voor te schamen. Valse schaamte hebben al helemaal niet. Wat anderen denken? Daar hoef je je niet mee bezig te houden. Gelukkig...maar.